Charakterystyka żyta jarego

Żyto jare jest bardzo zbliżone do żyta ozimego. Jego główną cechą jest to, że jest niższe, przez co bardziej odporne na wyleganie w przeciwieństwie do żyta ozimego. Dodatkowo w porównaniu z odmianami ozimymi odznacza się wysoką zawartością białka w ziarnach, która wynosi średnio 14,1%. Ma bardzo wysoką masę 1000 ziaren (MTZ). 

Wymagania klimatyczne, glebowe oraz przedplon dla żyta jarego

W porównaniu z innymi zbożami jarymi żyto jare ma niewielkie wymagania glebowe i termiczne. Można wysiewać je na słabych kompleksach glebowych (żytnim słabym i dobrym), gdzie gleby są lekkie i mają niskie pH, ponieważ jest ono odporne na toksyczne działanie jonów glinu. Bardzo dobrze plonuje na glebach należących do lepszych kompleksów (np. kompleks żytni bardzo dobry). Jest mało wrażliwe na niedobory wody, jednak długotrwała susza może znacząco wpływać na obniżenie plonu ziarna. Najlepszymi przedplonami dla żyta jarego są rośliny strączkowe, ziemniaki, owies oraz jęczmień.

Termin siewu i obsada roślin

Żyto jare wymaga bardzo wczesnego terminu siewu, najlepiej w III dekadzie marca bądź I dekadzie kwietnia. Nawet termin lutowy, jeśli warunki pogodowe są odpowiednie, nadaje się na wysianie żyta jarego, ponieważ cechuje się ono bardzo wysoką mrozoodpornością.

Zalecana obsada roślin do siewu odmian populacyjnych to 300–350 sztuk/m2. W celu uzyskania takiej liczby roślin należy wysiać ok. 120–130 kg nasion/ha. Jeżeli siew wykonujemy wcześniej, to dawkę nasion należy obniżyć o 20 kg/ha. W przypadku siewu późniejszego dawka powinna być zwiększona o 30 kg/ha.

Nawożenie żyta jarego

Wysokość nawożenia powinna być dostosowana do rodzaju gleby oraz od przewidywanego plonu. Optymalne dawki nawożenia fosforowego i potasowego wynoszą: 40–80 kg P2O5/ha i 60–100 kg K2O/ha, zaś nawożenia azotowego – 60–90 kg N/ha. 

Nawozy fosforowe i potasowe należy w całości wysiać pod orkę przedsiewną, aby zapewnić żytu ich odpowiednią dawkę, co umożliwia wykształcenie odpowiednio dużej liczby ziaren w kłosie. Nawożenie azotowe można wykonać na początku wegetacji roślin, a dawki można podzielić i drugą zastosować na początku fazy strzelania w źdźbło.

Ochrona żyta jarego

Żyto jare jest bardzo odporne na choroby, również na najpowszechniej występującą w tym gatunku - rdzę brunatną, stąd zabiegi fungicydowe są rzadkością. Odchwaszczanie żyta jarego przeprowadza się wiosną po zakończeniu krzewienia. Zabieg herbicydowy stosuje się na takie chwasty jak chaber bławatek, mak polny, rumian polny i inne dwuliścienne. Chwasty jednoliścienne w życie jarym są rzadkością. Szkodniki w życie jarym to głównie skrzypionki oraz mszyce. W przypadku dużego nawożenia azotowego lub nadmiernego zagęszczenia roślin zaleca się stosowanie zabiegu skracającego źdźbło.

Odmiany żyta jarego

Postęp hodowlany w przypadku żyta jarego nie jest tak intensywny jak ma to miejsce w przypadku innych gatunków. Niemniej jednak z roku na rok przybywa odmian żyta jarego przeznaczonych zarówno na ziarno jak i na zielonkę. Pierwszą odmianą żyta jarego było Bojko wyhodowane przez HR Smolice.

Odmiany żyta jarego oferowane w sklepie Hotfarm.pl

Bojko to odmiana populacyjna żyta zarejestrowana jako jara w 2005 r. Ma jednak cechy zarówno formy ozimej, jak i jarej. Przede wszystkim posiada geny zimotrwałości, które pozwalają roślinom przezimować. Odmiana Bojko dobrze znosi bardzo późny siew – nawet w maju. Jednak przy takim terminie siewu uzyskane plony są bardzo niskie. Można ją również wysiewać jesienią, w terminach przeznaczonych na siew zbóż ozimych, np. w III dekadzie września. Według hodowców siew można też wykonać w terminie grudniowym, kiedy nie ma pokrywy śnieżnej, a wilgotność gleby jest niska. Bojko jest odmianą przewódkową, która przy siewie jesiennym i wiosennym przechodzi jarowizację oraz wchodzi w fazę generatywną.

Bibliografia:

1. Grabiński J., „Wiosenny siew żyta i o zaprawianiu zbóż”, „Wiadomości Rolnicze”, nr 2/2009 r.
2. Galek R., Kaczmarek J., „Wartość hodowlana wybranych form żyta jarego w kolekcji”, Biuletyn Instytutu Hodowli i Aklimatyzacji Roślin, „Akademia Rolnicza”, nr 218/219, Wrocław 2001 r., str. 419–429
3. Lemańczyk G., Wasilewski P., „Zdrowotność żyta jarego i owsa uprawianych w siewach czystych i mieszankach”, (w:) „Progress in Plant Protection”, nr 49(4)/2009 r., str. 1753–1757
4. Paczyńska D., „Żyto i pszenżyto”, Małopolski Ośrodek Doradztwa Rolniczego, Karniowice 2012 r., str. 3–13
5. Szempliński W., „Żyto”, (w:) „Rośliny rolnicze”, WUWM, Olsztyn 2012 r., str. 83