Jednym z podstawowych kryteriów doboru odmian kukurydzy jest kierunek użytkowania. Bardzo ważny jest również potencjał plonowania poszczególnych odmian kukurydzy, który wpływa na opłacalność produkcji. W ostatnich latach dostępne na rynku odmiany mają dość mocno zróżnicowane cechy, a hodowcy lokują dane odmiany w określonej grupie. Systematyka ta od lat ułatwia odpowiedni dobór odmiany w kategorii kierunku użytkowania każdej z odmian kukurydzy.

Kryteria doboru odmiany kukurydzy – kierunek użytkowania i FAO

Wielu plantatorów zastanawia się, jak uzyskać wysoki plon kukurydzy. Bardzo ważny jest taki wybór odmiany kukurydzy do uprawy, który pozwoli wykorzystać w pełni jej potencjał plonowania. Przy wyborze odpowiedniej odmiany kukurydzy należy wziąć pod uwagę wiele elementów. Bardzo ważny jest kierunek użytkowania. Nasiona kukurydzy przeznaczane są na:

• ziarno,
• kiszonkę,
• CCM,
• biogaz,
• bioetanol.

Opłacalność uprawy kukurydzy związania jest również z innymi kryteriami, do których zalicza się wczesność odmiany, a więc liczbę FAO. Jest to system cyfrowy oznaczający wczesność odmiany, który mówi o długości okresu wegetacyjnego potrzebnego do osiągnięcia dojrzałości technologicznej ziarna. Na terenie Polski zaleca się uprawę odmian o klasie wczesności poniżej FAO 300.

Błędny wybór wczesności odmiany kukurydzy niesie za sobą konsekwencje. Jeśli odmiana jest zbyt wczesna niż zalecenia dla danego regionu, należy liczyć się z plonem niższym niż potencjalnie moglibyśmy zebrać, przy co uprawa kukurydzy może okazać się nierentowna. Natomiast, gdy dobierzemy zbyt wysokie FAO, konsekwencje są co prawda inne, jednak równie odczuwalne przez gospodarstwa. Zalicza się do nich zbyt dużą wilgotność ziarna podczas żniw, co zarówno utrudnia zbiór, jak i zwiększa koszty suszenia. Podobny skutek wyboru FAO jest w przypadku odmian kiszonkowych, gdzie niski „stay green” w przypadku niskiego FAO, jak i opóźniony termin dojrzałości technologicznej odmian z późnym FAO niekorzystnie wpływa na jakość żywieniową kiszonki.

Od czego jeszcze zależy dobór odmiany kukurydzy?

Kolejnym ważnym aspektem jest zwiększona odporność odmian kukurydzy na chłody i przymrozki wiosenne – określana jako wigor początkowy. Tak uwarunkowana genetycznie cecha daje sporą przewagę w uprawie tj. nie tylko możliwość wcześniejszego siewu, wykorzystującego istniejącą wilgotność w glebie, ale również sprawia, że rośliny te rozwijają się szybciej, a chłody nie ograniczają pobierania przez nie składników pokarmowych. Wszystkie te elementy sprawiają, że kukurydza uzyskuje efekt „starczej odporności” – co utrudnia atak szkodników np. ploniarki.  Dlatego warto zwrócić uwagę, czy wybierana odmiana kukurydzy ma dość znacząco wyróżnioną tą cechę.

By sezon na kukurydzę był opłacalny, pod uwagę należy brać również odporność na wyleganie, inaczej odporność na łamanie się łodyg kukurydzy poniżej kolby. Z wyleganiem wiązać się mogą bowiem znaczne straty w plonach, a także wydłużenie czasu zbioru (utrudniając koszenie kukurydzy na ziarno) oraz wzrost wilgotności ziarna i obniżenie jego jakości. Ważna jest również podatność odmian kukurydzy na choroby i szkodniki, a także tolerancja na warunki środowiska.  

Odmiany kukurydzy odporne na suszę

Z odpowiedzią na pytanie, jak uzyskać wysoki plon kukurydzy, wiąże się wiele czynników. W ostatnich latach największy problem w uprawie kukurydzy stanowiły warunki pogodowe, w tym pojawiające się susze oraz wysokie temperatury w okresie wiechowania i zapylania kolb. Problem ten stał się głównym zainteresowaniem wielu firm hodowlanych, które wyszły naprzeciw oczekiwaniom klienta, tworząc odmiany tolerancyjne na warunki stresowe. By koszt uprawy kukurydzy nie przewyższył zysków, uwagę należy zwracać na odmiany odporne na zmienne warunki środowiskowe, w tym na susze. Jest w czym wybierać, ponieważ każda z hodowli ma w swoim portfolio odmiany o pożądanych cechach.

Limagrain proponuje rolnikom program Hydraneo, który obejmuje hodowlę odmian o zwiększonej odporności na suszę i wysokie temperatury oraz kompleksowe rozwiązania pomagające w wyborze odmiany dla danego pola. Jedną z takich odmian jest LG 30.273 FAO 250, która od lat daje niezawodny plon w skrajnych warunkach. RGT proponuje odmiany w typie „stressless” zapewniające pewną powtarzalność plonowania, nawet przy okresowych niedoborach wody i doskonałej odporności na choroby, co wpływa na opłacalność uprawy. Przykładem takiej odmiany jest RTG EXXACT i RGT LIPEXX.

Bayer proponuje natomiast odmiany Dekalb typu „HD” lub „Field Shield”, które charakteryzują się silnym i głębokim systemem korzeniowym z licznymi włośnikami. Rośliny w okresach suszy wykształcają łodygi odporne na złamania, a ich cechą morfologiczną jest ustawienie liści pod kątem 30-60° w stosunku do łodygi, dzięki czemu roślina pochłania więcej światła, zapewniając wydajniejszą fotosyntezę. Przykładem takiej odmiany jest DKC 3972 FAO 260-270. Mieszaniec o ziarnie typu dent polecany do uprawy na ziarno o bardzo wysokim i stabilnym poziomie plonowania. Odmiana o wysokiej tolerancji na suszę i wysokie temperatury w okresie kwitnienia, z bardzo dobrym wigorem wiosennym oraz szybkim oddawaniem wody w końcowej fazie dojrzewania.

Odmiany kukurydzy na słabe gleby

Oprócz wyboru odpowiedniego terminu, w jakim powinno mieć miejsce „sadzenie” kukurydzy, ważne są również wymagania glebowe poszczególnych odmian kukurydzy, które także decydują o powodzeniu uprawy. W Polsce przeważają gleby słabe, przez co konieczny jest dobór odmian, które będą zadowalająco plonować również na tego typu stanowiskach. Siew kukurydzy dostosowanej do danego stanowiska jest kluczowy, by osiągać wysokie i stabilne plony wyróżniające się doskonałą jakością. Przykładem odmian polecanych również na słabe gleby jest:

• RTG EXXACT,
• RGT LIPEXX.

To odmiany kukurydzy, w których genetyka idzie w parze z wysokim plonowaniem potwierdzonym w województwie dolnośląskim a nawet lubuskim, gdzie jakość gleb jest zdecydowanie gorsza.

Jakie odmiany kukurydzy na kiszonkę?

Opłacalna produkcja kukurydzy wiąże się z wyborem odpowiedniej odmiany. Kukurydza na kiszonkę może być traktowana jako cenna pasza objętościowa w gospodarstwach hodowlanych lub wykorzystywana w biogazowniach. Wybierając nasiona kukurydzy na kiszonkę, należy kierować się liczbą FAO, o czym mowa była wcześniej. Wysoki plon kukurydzy umożliwi osiągnięcie optymalnej wartości pokarmowej w momencie zbioru. Klienci wraz z doradcami agrotechnicznymi dobierają odmiany kukurydzy na kiszonkę najczęściej na podstawie liczby FAO:

• FAO 200–230 – odmiany wczesne użytkowanie na kiszonkę/biogaz: ARTURO, GOLDNUGGET, MAS 20 S,
• FAO 260–290 – odmiany średnio późne użytkowanie na kiszonkę/biogaz: ES SKYTOWER, SM BARD, SY CAMPONA, LEONIDO.

Przy wyborze odmian kukurydzy na kiszonkę uwagę należy zwrócić również na ogólny plon suchej i świeżej masy podczas zbioru, a także na strawność roślin.

Jakie odmiany kukurydzy na ziarno?

Odmiany kukurydzy przeznaczane na ziarno są najczęściej uprawianymi odmianami kukurydzy na terenie kraju, z czym wiąże się duże zapotrzebowanie na odmiany ziarnowe. Dobrej jakości nasiona kukurydzy na ziarno powinny być wysiewane na stanowiskach słonecznych. Kukurydza na ziarno preferuje podłoże o pH w granicach 5,5. Często kukurydzę przeznaczoną na ziarno można wykorzystać również na kiszonkę. Jeśli chodzi o polecane dobre odmiany kukurydzy na ziarno, zalicza się do nich:

• odmiany wczesne FAO 200–230 – użytkowane na ziarno: FRENDLI CS, DKC 3088, RGT ALOEXX, RGT AFIXX,
• odmiany średnio wczesne FAO 240–250 – użytkowane na ziarno: LG HUXLEY, RGT MAXXATAC, LG 30.273, CODEOS,
• odmiany średnio późne FAO 260–290 – użytkowane na ziarno: ES HATTRICK, DKC 3972, P8816.

Przy wyborze dobrej odmiany kukurydzy na ziarno ważny jest również rodzaj mieszańca, typ ziarna, a także typ kolby.

Odmiany typu flint i dent

Parametrem wpływającym na niemal wszystkie istotne cechy odmiany kukurydzy z agronomicznego punktu widzenia jest typ ziarna. Główne typy ziarna wyróżniane w kukurydzy to:

• flint,
• dent,
• forma pośrednia flint-dent.

Każdy z nich charakteryzuje się odmiennymi cechami genetycznymi, wymaganiami termicznymi oraz budową ziarniaka i zawartością skrobi.

Odmiany o typie ziarno flint odznaczają się szybszym wigorem początkowym, większą odpornością na wiosenne chłody i wcześniejszym terminem kwitnienia. Jeśli chodzi o siew kukurydzy flint, tego typu ziarno szybciej dojrzewa, ale wolniej oddaje wodę w ostatnim etapie dojrzewania Odmiany o typie ziarna dent wymagają zdecydowanie wyższych temperatur w początkowym okresie rozwoju, dlatego też powinny być wysiewane w ogrzaną glebę, na stanowiskach lżejszych, szybko nagrzewających się. Odmiany te mają większą tolerancję na suszę i wysokie temperatury szczególnie w okresie kwitnienia, a w fazie dojrzewania ziarno szybko oddaje wodę.

Warto tutaj również zwrócić uwagę na odmiany wyhodowane w programie Tropical Dent takie jak ES Hattrick, która charakteryzuje się bardzo dobrym wigorem początkowym porównywalnym do odmian z tej samej grupy wczesności o typie ziarna flint. Natomiast wysoka tolerancja na suszę i wysokie temperatury oraz szybkie oddawanie wody w ostatnim etapie to cechy odmiany ES Hattrick porównywalne do odmian o typowym ziarnie dent.

Godną uwagi jest też odmiana DKC 4115, która mimo wysokiego FAO 290 wyróżnia się bardzo dobrym wigorem początkowym, co jest rzadkością wśród odmian o ziarnie typu dent w tej grupie wczesności. Wykształca wysokie i zdrowe rośliny o niskim zawieszeniu kolb oraz ziarnie o wysokiej masie tysiąca ziaren. To odmiana o bardzo dobrych cechach agronomicznych, która posiada wysoki potencjał plonowania i często dedykowana jest do nowatorskiej uprawy kukurydzy pod folią.

Odmiany kukurydzy flint-dent

Mimo wszystko najczęściej wybierane przez klientów są odmiany pośrednie typu ziarna flint-dent. Dlaczego wybierają właśnie kukurydzę flint-dent? Odmiany te stabilnie plonują niezależnie od tego, jakim odmianom sprzyjały warunki pogodowe w sezonie. Przykładem takich odmian są:

• HUXLEY,
• LG 30.273.

Odmiany te bardzo dobrze reagują na niesprzyjające warunki pogodowe. Cechy genetyki dent gwarantują możliwości plonotwórcze tych odmian, a cechy genetyki flint sprawiają, że odmiany mają bardzo dobry wigor wiosenny i doskonale radzą sobie w początkowym okresie wzrostu nawet przy niskich temperaturach. Dodatkowo są to odmiany dedykowane nie tylko na ziarno, ale i na kiszonkę, co daje wielu gospodarstwom duże poczucie bezpieczeństwa.

Dopasowanie odmiany kukurydzy do stanowiska

Wybierając odpowiedniego mieszańca odmiany kukurydzy, rolnik nie ponosi żadnych dodatkowych nakładów na produkcję, a może zyskać niekiedy nawet o 20% większe plony. Wybór właściwej odmiany nie jest bez znaczenia, a więc warto prześledzić wszystkie jej cechy wpływające na potencjał plonotwórczy i dostosować je maksymalnie do warunków danego pola.

Dobór nasiona kukurydzy do siewu jest naprawdę skomplikowany – począwszy od grupy wczesności, kierunku użytkowania poprzez typ ziarna i cechy odmiany z nim związane takie jak wigor początkowy oraz tolerancja na suszę i wysokie temperatury podczas okresu kwitnienia. Nie jest to łatwe, gdyż wierność plonowania zawsze jest wypadkową nie tylko wielu cech i właściwości danej odmiany, ale również warunków pogodowych. Natomiast wyeliminowanie podstawowych błędów w doborze odmiany pozwoli osiągnąć satysfakcjonujące zbiory kukurydzy. We właściwym doborze odmian służą Państwu pomocą nasi Doradcy Agrotechniczni.